ԳՆՈՒՄ ԵՆՔ ԱՐԵՎԻՆ ԴԻՄԱՎՈՐԵԼՈՒ

Քայլում ենք կիսամութի մեջ, և մեր ոտքերի ձայնը խախտում է ներդաշնակ լռությունը: Նվարդը սայթաքում է, և քարը աղմուկով գլորվում է ձորը:

- Ահո՜ւ, շը՜շշ,- սպառնալից զգուշացնում են ցածր անդունդները:

Նվարդը երկյուղով սեղմվում է ինձ: Ես գրկում եմ նրա ուսերը ու նայում աչքերի մեջ: Այնտեղ մի խոնավ ժպիտ էր սառել: Շարունակում ենք քայլել՝ այս անգամ զգույշ, փութկոտ:

Հանդիպում ենք դաշտապահ Արամին:

- Բարի լույս,- ասում է նա և իջնում ձիուց:

- Բարի լույս,- պատասխանում եմ:

Նվարդը մի կողմ է քաշվում:

- Շտապիր,- ասում եմ նրան,- ուշանում ենք:

- Երևի քաղաք եք գնում,- նկատում է դաշտապահ Արամը:

- Գնում ենք արևին դիմավորելու:

Արամը ուսերը վեր է քաշում՝ բան չհասկացա: Հետո խորամանկ ժպտում է: Ես նրան ասում եմ՝ չհասկացար, քեռի Արամ, և իզուր ես ժպտում: Կարող է պատահել, պատասխանում են նրա աչքերը: Չհասկացար, կրկնում եմ, այո, չհասկացար: Գիտե՞ս, ասում եմ, ես սիրում եմ Նվարդին, և Նվարդը սիրում է ինձ: Հիմա գնում ենք Բերդասար՝ արևին դիմավորելու: Պետք է, ասում է քեռի Արամը, չսիրեք՝ այս ժամին այստեղ չէիք լինի: Մի մատ երեխա էիր, որ գժություններ էիր անում: Այո, համաձայնում եմ, առաջ գիժ էի, հիմա հո՞ խենթ եմ: Աշխարհում, շարունակում է քեռի Արամը, արևածագից գեղեցիկ բան չկա: Կարող է, քեռի Արամը աչքերի մեջ ժպտալով հայացքը հառում է Նվարդին, այդ աղջիկը չգիտի: Քաղաքի մարդիկ չգիտեն, թե ինչ բան է սարի արևածագը…

Այսպես լուռ զրուցում ենք: Հետո դաշտապահ Արամը բարձրաձայն դիմում է Նվարդին.

- Քաղաքացի՞ ես:

Նրա ձայնի մեջ հեգնանք կա:

- Ո՛չ,- պատասխանում է Նվարդը,- մենք էլ սարեր ունենք և ձեր սարերի պես բարձր են:

- Ձեր սարերում, ուրեմն, արևածագ չկա: Լիներ՝ այստեղ չէիր գա,- արդեն բարեհոգի կատակում է քեռի Արամը:

- Կա, քեռի Արամ,- միամիտ ասում է Նվարդը:

- Կլինի,- կրկին բարեհոգի ժպտում է դաշտապահ Արամը,- բայց Արմենը ձեր սարերի արևածագը բերել է մեր սարեր, որ այն մեր սարերում տեսնես…

Այդ պահին դաշտապահ Արամը շատ լավն էր:

Մինչև Բերդասարի ստորոտը քայլում ենք միասին: Այնտեղ դաշտապահ Արամը խթանում է ձին ու քառատրոփ հեռանում: Ինձ դուր չի գալիս ձիու քառատրոփը, որը խախտում է աստղալույսի անդորրը: Հետո ձայները խլանում են, մարում: Նորից վերստանում է ներդաշնակ լռությունը: Իսկ մենք շտապում ենք Բերդասարի կատար՝ դիմավորելու արևին:

- Արամը լա՞վ մարդ է,- հարցնում է Նվարդը:

- Արամը քսանհինգ տարեկան էր, որ մահացավ կինը,- մի պահ լռում եմ, ապա ավելացնում.

- Այլևս նա չի ամուսնացել:

- Դաշտապահ Արամը ինձ դուր է գալիս:

- Արամը սիրում է արևածագը…

Բերդասարից դանդաղ իջնում ենք: Ճանապարհը զառիվեր է, և ես բռնում եմ Նվարդի թևից, որ չընկնի: Նվարդը հենվում է ինձ, որ չսայթաքի: Արևը հեռու լեռների ուսերին շունչը պահում է, որ տեսնի՝ Նվարդը արդյոք չսայթաքեց:

Իջնում ենք Լալիկի ձորը, որտեղ Լալիկ աղբյուրն է: Արևածագը դեռ չի հասել Լալիկի ջրերին, որոնք դեռևս նիրհի մեջ էին: Նվարդը կանգնում է կողքիս՝ աղբյուրի գուռի մոտ ու ձեռքով շոյում մանրիկ ալիքները: Մեր պատկերները բեկբեկվում են զուլալ, թափանցիկ ջրերի մեջ ու ձուլվում:

- Նվարդ, նստենք այս փափուկ կանաչի վրա ու սպասենք մինչև արևը կհասնի Լալիկի ձորը:

Նվարդը խոնավ ժպտում է: Ես նորից եմ ասում. 

- Նվարդ, ես ցանկանում եմ քնել:

- Քնիր,- ասում է նա:

- Նվարդ, ես ուզում եմ քնել՝ գլուխս ծնկներիդ:

- Քնիր, Արմեն, ու թող այդպես լինի: Արմեն, դու գանգուրներ չունես:

- Ոչ,- ասում եմ,- ես գանգուրներ ունեմ:

Նվարդը հանաձայնում է:

- Գիտես Նվարդ, ես իմ ամբողջ կյանքում երազել եմ ահա այսպես՝ խոտերի մեջ պառկել ու քնել: Իսկ դու՝ նստած իմ կողքին, խաղում ես իմ գանգուրների հետ: 

- Արմեն դու գանգուրներ չունես...

Ասելիք շատ ունենք, դրա համար լռում ենք…

Արևը բարձրացել է Բերդասարի կատարին ու փնտրում է մեզ: Նկատելով մեզ Լալիկի ձորում, ժպտում է: Ակամայից ժպտում է նաև Նվարդը: Ես էլ եմ ժպտում:

*  *  *

Գալիս է դաշտապահ Արամը:

- Դիմավորեցի՞ք արևին,- հարցնում է ու նստում Լալիկի ակնաքարին:

- Այո,- ասում եմ,- սակայն բաց թողեցինք պահը…

Արամը ուսերը թոթովում է՝ չեմ հասկանում:

- Մենք չտեսանք, թե օրը ինչպես փոխարինեց գիշերին,- բացատրում եմ ես: - Դու, քեռի Արամ, տեսել ես այդ պահը:

- Չեմ տեսել, դժվար է:

- Իսկ ես ուզում եմ տեսնել, ես անպայման պետք է տեսնեմ:

- Դժվար է, պետք է որսալ պահը: Իսկ դուք…

Հայացքով քեռի Արամին ասում եմ, որ նա սխալ ենթադրություն է անում: Ես բռնել եմ Նվարդի ձեռքը: Նվարդը բռնել է իմ ձեռքը և սպասել ենք, որ գա այդ պահը:

- Չերևաց ուրեմն,- նկատում է:

- Չտեսանք,- ասում եմ:

- Չեք տեսնի, դժվար է:

- Այո, դժվար է:

- Քեռի Արամ, պատմիր Լալիկի լեգենդը:

- Դու գիտե՞ս այդ լեգենդը:

- Ոչ, չգիտեմ, Նվարդը նույնպես չգիտի: Եվ դու էլ չգիտես: Բայց բոլորն էլ գիտեն, որ աշխարհում կար մի Լալիկ:

Դաշտապահ Արամը մի պահ մտքերի մեջ խորասուզվում է, ապա մի տխուր պատմություն սկսում: Պատմում է. այդ պահին մենք չկայինք նրա համար, աշխարհում մենք չկայինք, կար միայն մի տղա ու կար մի աղջիկ, որոնք սիրում էին իրար: Տղան աղքատ է լինում ու քաջ, աղջիկը գեղեցիկ էր և իշխան էր հայրը: Տղան Բերդասարի կատարին տուն է կառուցում ու մի անգամ, երբ խանը գնացել էր որսի, փախչում են երկուսով Բերդասար:

Մի շաբաթ սիրահարները վայելում են Բերդասարի արևածագը և իրենց սիրո քաղցրությունը, մոռանալով, որ աշխարհում կա խան, որ այդ խանը հզոր է ու վրիժառու:

Այսպես գեղեցիկ էր առավոտը և այդ առավոտը գեղեցիկ էր նրանց սիրով: Մինչ նրանք հմայված էին իրենց սիրով և արշալույսով, խանի հրամանով կտրում են աղջկա լեզուն: Այսպիսի մի առավոտ սպանվում է մի արևածագ, մորթվում է և արևածագի պես պայծառ մի սեր:

Աղջիկն իր սիրածի դիակը գցում է այս ձորը ու լալիս նրա գերեզմանին: Լալիս է, շատ է լալիս և նրա արտասուքներից ծնվում է Լալիկի աղբյուրը:

- Դու բանաստեղծ ես, քեռի Արամ,- ասում եմ:

- Ոչ,- ասում է,- բանաստեղծը դու ես: Ես միշտ կարդում եմ քո գրածները:

- Դու բանաստեղծ ես և փիլիսոփա, քեռի Արամ, միայն չգիտես, որ դու բանաստեղծ ես ու փիլիսոփա: Եվ դու քո բանաստեղծությունները դեռ չես գրել:

- Արմեն, արևածագին կատակ չեն անում, արևածագին լռում են ու ոչնչի մասին չեն մտածում:

Ես ասում եմ.

- Ինչո՞ւ էիր դուրս եկել դաշտ, ինչո՞ւ էիր բարձրացել սարը: Արամը պատասխանում է.

- Հենց այնպես, քունս չէր տարել, դուրս եկա սարերը: 

- Դու բանաստեղծ ես,- կրկնում եմ, միայն չգիտես, որ դու բանաստեղծ ես:

Քեռի Արամը ոչինչ չի պատասխանում: Թեթև հառաչում է ու լռում: Հետո հարցնում է.

- Վաղը արևին պետք է դիմավորե՞ք:

- Այո,- ասում եմ,- պետք է դիմավորենք: Մենք ուզում ենք պահը որսալ:

- Դժվար կլինի,- ասում է:

- Այո, դժվար է,- պատասխանում եմ…