ԱԿԱՄԱ ՓԵՍԱՑՈՒՆ

Ամառային մի երեկո ավտոտեսչության ծանոթ կապիտանը շտապօգնության կայան է բերում այլայլված ու գունատ մի աղջկա:

- Հիվանդը քո՞ւյրդ է,- չգիտեմ ինչից ենթադրում եմ ես:

- Քույրս լիներ՝ մազերը կպոկեի,- զայրույթը հազիվ զսպելով փնչացնում է կապիտանը:

- Ի՜նչ անգութն եք, կապիտան, դուք ինձ դատապարտում եք տան մնացած աղջկա բախտին:

Կապիտանը ոչինչ չի գտնում ասելու, քան՝

- Ստիլյագա:

Բժիշկը մարդկանց դիտում է որպես հնարավոր հիվանդի: Անծանոթ աղջիկը ինձ համար սկզբում լոկ հիվանդ էր: Միայն սրամիտ պատասխանից հետո նկատում եմ, որ նա հագնվել է չափազանց մոդայիկ և այնպիսի ընտիր ճաշակով, որ կարելի է միայն նախանձել: Հավանաբար մարդիկ, առաջին անգամ մտածում եմ ես, իրենց անճաշակությունը ծածկելու համար են հնարել վիրավորական այս պիտակը՝ ստիլյագա: Բայց ինձ վրա առանձնապես խորն ազդեցին աչքերը: Ծանոթ են ու գրավիչ: Այդ որտե՞ղ եմ տեսել: Ու հանկարծ հիշում եմ Վրուբելին: Գրողը տանի, հրահրիչ աչքեր են, այնպիսի աչքեր, որ ստորգետնյա հոսանքներ ունեն՝ գայթակղիչ ու կործանող:

Հայացքս այդ աչքերից պոկելու համար հարցնում եմ.

- Ի՞նչ է եղել, ընկեր կապիտան:

Կապիտանը նորից է փնչացնում.

- Երրորդ անգամ եմ բռնում փողոցային երթևեկության կանոնները խախտելիս: Երրորդն արդեն չեմ ների:

- Կապիտան, ապացուցեք, որ դուք ավելի մեծահոգի եք, քան Սասունցի Դավիթը: Բաշխեցեք երրորդ զարկն էլ: 

- Ներեմ, որ հաջորդ անգամ չորս աղջիկներս անհայր մնա՞ն,- դրամատիկական շնչով բացականչում է կապիտանը:

Ես հազիվ եմ զսպում ծիծաղս. կապիտանն ակնհայտորեն զուրկ է հումորից:

- Կարգին բացատրեք՝ ի սեր Աստծո, ի՞նչ է եղել:

- Հասկանո՞ւմ եք, բժիշկ, կարմիր լույսի տակ անցնում է խաչմերուկը և քիչ է մնում, որ «Վոլգա»-ով բախվի ինձ: Ինչպիսի՜ ծաղր, ավտոտեսուչին ցանկանում է մեքենայի տակ գցել:

- Գուցե ընկերուհին դեռ լավ ծանոթ չէ փողոցային երթևեկության կանոններին,- փորձում եմ մեղմել կապիտանի զայրույթը:

- Նա հարբած է, ահա թե ի՜նչ: Խնդրում եմ բժշկական եզրակացություն գրեք:

Ես հարցական նայում եմ աղջկան: Նա, մի բուռ ժպիտ հավաքելով աչքերում և շրթունքները կլոր օղակ անելով, սեթևեթանքով թեքում է գլուխը: Ստացվում է համբույրի իդեալական կեցվածք: Եվ դա այնպես գեղեցիկ է ստացվում և այնպես բնական, որ ես չեմ կարողանում թաքցնել հիացմունքս:

Բուժքույրը, որ ներկա է խոսակցությանը, մոտենում է կապիտանին ու, իբր թե ցածրաձայն, բայց այնպես, որ մենք լսենք, ասում.

- Ընկեր կապիտան, աղջիկը մեր բժշկի հարսնացուն է:

- Ի՜նչ եք ասում,- կես զարմացական, կես կարեկցական շեշտով բացականչում է կապիտանը և հետո հավաքելով իրեն, շուտասելուկի պես վրա տալիս: - Բժիշկ ջան, միայն քո խաթեր համար եմ ներում: Երեք անգամ ոչ ոքի դեռ չեմ ներել ամբողջ քսան տարի: Չորրորդ անգամ չեմ ներելու:

Ու շտապ քայլերով դուրս է գնում: Իսկ ես, անակնկալ այս հայտնությունից շփոթված, ոչինչ չեմ կարողանում ասել: Երբ կապիտանը դուրս է գնում, բուժքույրն ու անծանոթուհին սկսում են ծիծաղել: Ինձ ոչինչ չի մնում անել, քան միանալ նրանց: Ա՜յ քեզ բուժքույր, ա՜յ քեզ անծանոթուհի…

- Է՛հ, իմ հոգեառ կապիտանը զրկեց ինձ մի երեկոյում պրիմա դամա լինելուց: Ուշացել եմ, ամբողջ երկու ժամ:

- Շա՞տ եք ցավո՜ւմ,- հենց այնպես հարցնում եմ ես: 

- Ո՛չ, ի՛նչ եք ասում, դրա փոխարեն ես վաստակել եմ մի փեսացու,- և ծեքծեքուն ռևերանս է անում:

Տրամադրությունս ուրիշ լիներ՝ հանդուգն պատասխանի համար մի լավ կշշպռեի նրան: Բայց իմ տրամադրությունը բարձր է, և ես ցանկանում եմ հաճոյախոս պատասխանել, երբ անծանոթուհուս դեմքը անսպասելիորեն այլալվում է. դիմագծերը սկսում են խեղաթյուրվել: Մի ավերիչ, ստորգետնյա մի ուժ սկսում է խաթարել գեղեցկությունը: Հմայիչ աղջկա փոխարեն իմ առաջ կանգնում է այլակերպ մի բան:

- Ցտեսություն, փեսացու,- ասում է ու դուրս գալիս:

Մի վայրկյան ես մնում եմ շվար կանգնած, հետո սարսափելի մի միտք ճառագայթում է՝ շիզոֆրենիկ է… Ու դուրս եմ վազում ետևից:

- Կանգնի՛ր, լսո՞ւմ ես, կանգնի՛ր, հարսնացու,- գոռում եմ ես: Բայց մեքենան արդեն սլանում էր փողոցն ի վեր:

Աշխատանքն արդեն վերջացել է, և ես խալաթս հանձնում եմ բուժքրոջը ու դուրս գալիս: Տրամվայի չեմ սպասում: Ճնշող տրամադրությունս փարատելու համար դանդաղ քայլում եմ առաջ: Իմ դեմ փոխնիփոխ երևում եմ Վրուբելի թանձր սևով նկարած աչքերն ու այն ապշակերպը, որի դեմքին անմիտ դատարկությունն էր իջել: Սկսում եմ պատմություններ հորինել, որոնց պատճառով աղջիկը կորցրել է հոգեկան հավասարակշռությունը: Գնալով պատմություններս դառնում են ողբերգական:

 …Խելքս տվեցի.

Աշխարհի բանին, կամքս էլ իշուկին:

Գլուխս բարձրացնում եմ և իմ դիմաց տեսնում ընկերոջս՝ Մուշեղին, որն ապրում է քաղաքի ծայրամասում:

- Ախպորս տղա, ո՞վ է քեզ բնահան արել, որ ընկել ես մեր կողմերը,- տուն հրավիրելով ասում է նա:

- Հյուրին ասում են բարով ես եկել,- ուղիղ պատասխանից խուսափում եմ ես:

*  *  *

Արդեն սովորություն է դարձել, աշխատանքը վերջացնելուց հետո նստում եմ հինգ համարի տրամվայը և երրորդ կանգառում իջնում: Այնտեղ իմ սիրած սրճարանն է: Այս կարգը խախտվում է ամիսը երկու անգամ, աշխատավարձ ստանալու օրերին: Այս դեպքում ես ոտքով անցնում եմ շտապօգնության կայանի դիմացի փողոցը և նստում երեք համարի տրոլեյբուսը, որը գնում է ուղիղ «Կարապ» ռեստորանը:

Այսօր «Կարապ» գնալու օրն է: Մտքումս նախօրոք ճաշակում եմ վարպետ Գեղամի անուշ խոսքերով համեմված ճաշերը: Երանելի այս մտքերի մեջ էի, երբ կողքիս աղմուկով մի «Վոլգա» է կանգնում:

- Ողջույն, փեսացու:

Իմ անծանոթ հարսնացուն է:

- Հարգանքներիս հավաստին, հարսնացու,- նույն տոնով պատասխանում են ես:

- Նստեցեք տանեմ:

- Հաճույքով:

Երբ արդեն մեքենան շարժվում է, հարցնում է.

- Որտե՞ղ եք ցանկանում գնալ:

- Եթե չեք մերժի՝ «Կարապ» ռեստորան:

- «Կարա՞պ»: Դա ծայրամասում է: Դուք այնտե՞ղ եք ապրում:

- Ուղիղ հակառակ ծայրում, բայց ռեստորանում մի մատուցող կա՝ վարպետ Գեղամը, որն աշխարհիս ամենալավ ճաշերն է մատուցում:

- Եթե նույնիսկ խոհարարը ապաշնո՞րհ է:

- Եթե նույնիսկ խոհարարը ապաշնորհ է:

- Ամեն մարդ յուրովի է խելագարվում:

- Ամեն մարդ իր թուլությունն ունի:

- Իսկ դուք չեք վախենո՞ւմ, որ մեքենան վթարի ենթարկեմ:

- Ամենամեծ վտանգը ձեզ հետ ծանոթանալն էր: Ես արդեն անցել եմ այդ գիծը:

- Ձեր կոմպլիմենտը կարելի է գնահատել միջակից բարձր: Եթե այդպես շարունակեք, կարող եք ինձ դուր գալ։

Հեռանկարային մեր զրույցը ընդհատվում է: Հասնում ենք «Կարապ»: Օրվա այս ժամին ռեստորանի հաճախորդները նոսրանում են և դրա համար էլ կարողանում եմ ազատ զրուցել վարպետ Գեղամի հետ: Հետաքրքիր, համով մարդ է: Մի քիչ էլ կամակոր-ինքնասածին, ինչպես երեխաներն ու յոթանասունն անց մարդիկ: Արդեն հինգ տարվա ծանոթներ ենք: Ինքը՝ համոզված ամուրի, ես՝ երեսուն տարեկան և դեռ ամուրի: Երևի նույն վիճակները մտերմացնում են մարդկանց: Տարիներ շարունակ մենք մի բաժակ սուրճի փոխայցելություններ ենք կատարում:

Նստում ենք իմ սիրած սեղանի մոտ: Քիչ հետո գալիս է վարպետ Գեղամը: Ինձ տեսնելով անծանոթուհուս հետ, հոնքերը կիտում է: 

- Բարև՛, վարպետ Գեղամ,- ուրախ բացականչում եմ:

- Բարև՛ ձեզ,- չոր պատասխանում է նա: - Ի՞նչ կկամենաք,- և հարսնացուիս առաջ է դնում ճաշացուցակը:

Բոլոր դեպքերում էլ նա ասպետ է: Ես ասում եմ.

- Բայց դու գիտե՞ս, թե ինչ եմ սիրում: Մնում է միայն ը՜ը…,- կմկմում եմ ես,- մնում է միայն հարսնացուիս պատվերն ընդունել:

Գրողը տանի, մինչև հիմա չգիտեմ նորահայտ հարսնացուիս անունը: Իսկ Գեղամին այսքանն էր պակաս։ Նա ավելի է թթվում: Ապա, իրեն հավաքելով, խորին արժանապատվությամբ նայում է անծանոթուհուս:

- Ես այսօր ցանկանում եմ առաջնորդվել քո ճաշակով,- արձագանքում է հարսնացուս, աննկատելի անցնելով «դու»-ի: 

Գեղամը հեռանում է: Ցանկանում եմ վերադառնալ կիսատ մնացած մեր զրույցին ու չի հաջողվում: Հետո սկսում եմ մտածել, հետևել նրան: Այլայլված ու տարօրինակորեն խեղված այն դեմքից ոչինչ չի մնացել: Նորից հաղթանակել է Վրուբելը: Նկատելով, որ ուշադիր զննում եմ իրեն, հարսնացուն թեթևակի շառագունում է.

- Ինձ այդպես մի նայեք,- անցնելով «դուք»-ի ասում է նա:

- Ինչո՞ւ,- հարցնում եմ ես:

- Ձեր Գեղամը ինձ դուր չի գալիս:

- Քիչ առաջ ինչո՞ւ շառագունեցիք:

- Կարմրելը նախապաշարմունք է: Ինչո՞ւ Գեղամը առաջին հայացքից ինձ չկարողացավ տանել:

- Կարմրելը սիմպտոմատիկ երևույթ է, այն հիվանդության գոյության նշան, որ մենք անվանում ենք խիղճ: Իսկ Գեղամը իմ բարեկամն է և լավ մարդ է:

- Գեղամը ինձ դուր չի գալիս: 

- Նա շատ լավ մարդ է: Նա չի ցանկանում ինձ կորցնել: Հարսնացու ունենալով այդպիսի վտանգ եմ ստեղծում:

- Դրա համար ցավո՞ւմ եք:

- Գեղամը լավ մարդ է:

- Նմանը զնմանին գտանե, երկուսդ էլ տարօրինակ եք:

- Ամեն մարդ մի քիչ տարօրինակ է, և դրանով էլ, գուցե, հետաքրքիր…

Գեղամը բերում է մեր պատվերները. մայոնեզ, խավիար, հոլանդական պանիր՝ թղթից էլ բարակ կտրած, խառը սալաթ, հորթի մսից պատրաստված լանգետ, կոնյակ, կրեմ-սոդա, ջերմուկ: Այս բոլորը սեղանին դասավորելուց հետո անխոս հեռանում է:

- Գեղամ ջան, բա…- և աղաչական նրան եմ նայում, բերում է մատնաքաշ հացը: Տնից է բերում: Ինձ համար: Դնում է սեղանին ու ասում.

- Էլ չգաս:

- Շատ լավ, էլ չեմ գա:

- Էլ չգաս,- կրկնում է:

- Շատ լավ, միայն վերջին անգամ միասին պիտի ճաշենք: Նստիր, հաճախորդ չկա:

Ես ստում եմ, և սուտն անցնում է:

- Հրաժեշտի համար կարելի է:

Բաժակները կոնյակ եմ լցնում:

- Աշխարհիս ամենալավ մատուցողի կենացը,- բարձրացնում եմ բաժակս:

- Եվ հաճախորդին ալ, որ միշտ լավ չի կրնա մնալ:

- Եվ լավ աղջկա,- օգտվելով առիթից ավելացնում եմ ես:

- Երեքիս կենացը,- ասում է հարսնացուս:

Ես քաղցած եմ, ախորժակով վրա եմ պրծնում ուտելիքի վրա: Բայց մի կտոր չառած բերանս, դժգոհությամբ ափսեն հրում եմ դեն: Գեղամը նկատում է: Վիրավորվում է նրա պրոֆեսիոնալ ինքնասիրությունը:

- Հորթի միս է, աղավնու տոտիկների պես համով: Նախարարական ճաշն էլ ասանկ ցանկալի չի կրնա ըլալ՝ ստամոքսին թեթևություն կբերի, մարմնին ալ՝ ուժ: Փորձեք, կհամոզվեք,- առաջարկում է հարսնացուիս, բայց, դե, ես գիտեմ, որ ինձ համար են ասված նրա խոսքերը:

Գեղամը մտնում է իր տարերքի մեջ: Նորից եմ փորձում լանգետը: Գեղամի քաղցրախոսությությամբ համեմված ճաշն աննման է դառնում:

- Օրիորդ, խորհուրդ կտամ խավիարը ուտել պանրի հետ: Ես կգերադասեմ քիչ մը պղպեղ լցնել վրան: Փորձեցեք, և տեսնելով, որ պղպեղ չկա, շտապում է բերել:

- Սատանան այնքան էլ սարսափելի չէ,- Գեղամի գնալուց հետո ասում է հարսնացուս:

Ես գոհ եմ մնում նրանից:

Գեղամը վերադառնում է՝ ձեռքին մի շիշ մուսկատ գինի: Շուքով բացում է շիշը և լցնում բաժակները:

- Աստվածային խմիչք է: Խնդրեմ, խմեցեք և կիմանաք, թե արևը ինչ համ կունենա:

Երրորդ բաժակի վրա Գեղամը սկսում է գինովանալ: Բաժակը զարկում է բաժակիս ու ասում.

- Կենացդ, դուն աղվոր տղա ես, ափսոս նե…- ու նայում է հարսնացուիս խորն ու աղաչական: Կարծես խնդրում է, որ ինձ իրենից չխլի,- դուն ալ աղվոր կերևաս, աղջնակս, բայց Մուկուչն ամենեն աղվոր է: Արմինեին չափ կսիրեմ: 

Թարթիչներից երկու կաթիլ են կախվում, որոնք դողալով ընկնում են փափուկ ու ճերմակ ձեռքին:

- Վարպետ Գեղամ, նրանց կենացը, ովքեր երազներ ունեն,- առաջարկում է հարսնացուս:

- Մեր երազների կենացը,- ավելացնում եմ ես:

- Իմ երազը սպանած են, չկա իմ երազը,- ասում է Գեղամը:

- Երազը չի մահանում, Գեղամ, երազն ապրում է մեր մեջ, երազը մեր ոգին է,- ասում եմ ես:

- Իմ երազը սպանած են, վաղուց,- ու Գեղամը մի կումով դատարկում է բաժակը,- ա՜խ, Արմինե, աղջնակս… շրթունքները դողում են աչքերից կախված արտասուքի պես:

- Սպանված երազների հարության կենացը,- խորին կարեկցանքով ասում է հարսնացուս:

- Ես չունեմ երազ, իմը սպանված է…

… Հեռու, հեռու ժամանակներում մի քաղաք կար: Այնտեղ երկինքը բարձր էր և աստղերը՝ մե՜ծ-մե՜ծ: Արմինեի աչքերի պես մեծ ու պայծառ: Պայծառ է Գեղամի և Արմինեի մտերմությունը՝ երազուն ու միամիտ, ինչպես իրենք: 

Կար մի քաղաք՝ երազային մի երկրում: Առաջին անգամ այնտեղ էին հանդիպել ու մտերմացել: Հեռու ժամանակներում, շատ վաղուց անցած, բայց չսպիացող վերքի պես դեռ հիշելի մի ամառ հանդիպել էին նրանք ու մտերմացել: Նրանք հանգստանում էին դրախտային մի երկրում, որտեղ գետը արծաթ էր հոսում: Իսկ գետում փոքրիկ ձկներն էին լողում՝ արևի ոսկին իրենց պսպղուն թեփուկներին առած: Ձկները խաղ էին անում, իսկ Գեղամն ու Արմինեն նայում էին նրանց խաղին: Ամեն առավոտ գալիս էին գետափ ու նստում իրենց պես դալար ուռենու տակ: Նախ Գեղամն էր իր ոտքերը թրջում արծաթի մեջ և հետո Արմինեն՝ շիկնելով ու ամաչելով: Շիկնում էր նաև Գեղամը և չէր համարձակվում նայել Արմինեի մերկ ոտքերին: Իսկ նա այնպես էր ուզում նայել… Այսպես նստում էին ու ժամերով նայում ձկների խաղին: Հետո Գեղամն ասում էր.

- Ան մենձ ձուկը ես եմ:

- Ան մեկն ալ՝ ես:

- Ան պստիկն ալ նրանց ճուտիկն է:

Հետո նայում էին իրար: Արմինեն շիկնում էր։ Երկուսով հայացքները փախցնում էին իրարից: Ամաչում էին իրար նայել: Հետո նայում էին ձկների խաղին: Ա՜խ, ի՜նչ արծաթ է գետը և ինչքա՜ն ոսկի կա ձկների թեփուկներին: Եվ ի՜նչ չարաճճի է արևը՝ ոսկե ծոպերը կախել է գետակին, որ ձկները բռնեն ու բարձրանան երկինք: Ձկները ցատկում էին, խայտում, բայց չէին կարողանում որսալ արևի ոսկե ծոպերը: Անշոշափելի, անբռնելի, ինչպես երազը…

- Արմինե, դու լավն ես:

- Գեղամ, դու ինձմե լավն ես:

- Արմինե, դու ամենեն լավն ես:

- Գեղամ, դու ինձմեն ալ լավ ես, ամենեն ալ լավ ես:

Արմինեն լռում է: Արմինեն նորից է շիկնում: Գեղամը նայում է Արմինեին և Արմինեն՝ Գեղամին: Հետո սուզվում են իրար հայացքներում:

Այսպես անցնում էին օրերը: Բայց ահա մի օր գալիս է Արմինեի հայրը ու նրան տանում: Գալիս է Գեղամի հայրն էլ ու նրան տանում քաղաք:

- Գեշ ժամանակներ են, աղջիկս,- ասում է Արմինեի հայրը ու գլուխը առնում կրծքին:

Եվ արհավիրքը գալիս է Վան, գալիս է սրերով ու կեռ բեղերով: Գալիս է, որ գիշերով հատի մի ողջ ժողովրդի արմատը: Եվ հատում է, խողխողելով Գեղամի եղբայրներին, հորը, մորը և անգամ կորացած տատին: Գիշերով մի ողջ ժողովրդի աղաղակն է բռնում ամբողջ Վանը և խլացնում ծովի շառաչյունը: Սարսափահար պատանին վազում է դուրս, հիշում է Արմինեին...

... Թառը լալիս է տխուր ու հուսահատ: Թառի աղեկտուր հառաչանքները խլանում են քրքիջ-աղմուկի մեջ՝ խեղդելով սարսափը: Գեղամը մոտենում է լուսամուտին ու քարանում տեղում:

Արմինեն հուլունքի և մետաքսի մեջ զարդարված, նստել էր մեծ-մեծ ու սուր բեղերով փաշայի մոտ: Մղկտաց Գեղամի սիրտը, կարծես փաշայի սուր բեղերը երկու սուրսայր խենջարներ էին՝ իր սիրտը խրված:

Լռեց հոգնած ու տխուր թառը: Գինարբուքից հոգնած մրափ մտան փաշան ու յուրայինները: Գեղամը ստվերի պես սահելով մտավ Արմինեի սենյակը: Նա հանգիստ, խաղաղ քնած էր: Կարծես փոթորիկ չէր անցել քաղաքի վրայով:

- Արմինեն,- կամաց շշնջաց Գեղամը:

Արմինեն վախեցած մի խուլ ճիչ արձակեց:

- Ես եմ, Գեղամը, մի վախենա:

- Որպես եկար, Գեղամ, քեզի կսպանեն:

- Ինձի արդեն սպանած են, Արմինե:

- Մի ասա, աղվորս, մի ասա:

- Արմինե, ինձ որբ մի թողնի, փախչենք, երթանք ուրիշ աշխարհ,- եռանդուն շշնջաց Գեղամը:

- Չեմ կրնա: Գեղամ, ինձ համար կսպանեն հայրիկին,- ապա վախվորած ավելացրեց.- ասոնց չգիտես, ասոնք մարդասպան են:

- Դու չես ուզեր փախչել, կփափագիս փաշային հարճն ըլալ: Քեզի տեսել եմ փաշային քով նստած: 

Արմինեն տխուր հառաչեց ու ասաց.

- Չեմ կրնա, փաշան կսպանե, փաշան կսպանե հորս, մորս, բոլորին: Աղվորս, քեզի ալ կսպանե, փաշան բանակ ունի:

- Փաշան հայու արյուն կխմե: Քունդ ալ կխմե...

- Փաշան ինձ կսիրե, Գեղամ...

- Դուն ալ փաշայի՞ն կսիրես...,- խուլ տնքաց Գեղամը:

- Չեմ սիրել, ամա չեմ կրնա փախչիլ, կսպանե հարազատներուս:

- Անոնք ալ փախչին, բոլորը փախչին:

- Հայրիկը չի համաձայնի, կըսե հարստությունս չեմ կրնա թողնի:

- Արմինե, հարազատներես դու ես մնացել, մի լքե ինձի, կաղաչեմ, որբ մի թողնի մեր պստիկ Արմինեին:

- Գեղամ, ան չկա, ան որբ ըլալու չէ...

- Արմինե, ինձի համար ասկե դու ալ չկաս:

Շշուկները երևի հասել էին անհանգիստ հորը: Նա ներս մտավ, առանց մի բառ ասելու բռնեց Գեղամի թևից ու դուրս տարավ: Տան պատշգամբում Գեղամը լսեց Արմինեի խուլ հեկեկոցը...

Հեռացավ որբացած Գեղամը, իր նման բյուր հազարների պես բռնեց պանդխտության ճանապարհը: Բուլղարիա, Ամերիկա և տարիներ հետո՝ հայրենի երկիր: Ժամանակը սպիացրեց վերքերը և միայն վերքերից մեկը չապաքինվեց...

Մենք թողեցինք ռեստորանը Գեղամի պատմությունից տխուր և ընկճված: Ճանապարհին հարսնացուս ասաց.

- Գեղամը ես եմ...

Ես զարմացած նայեցի նրան, իսկ նա պատասխանի փոխարեն ավելի արագացրեց մեքենայի ընթացքը:

*  *  *

Աննպատակ թափառում եմ: Աննպատակ՝ ճիշտ չասացի: Թափառում եմ հարսնացուիս հանդիպելու աղոտ հույսով: Ինչքան էլ ինքս ինձ խաբեմ, այդպես է: Ուզում եմ տեսնել նրան: Զգում եմ վերահաս վտանգը ու չեմ կարողանում կանխել: Համառ մի ուժ մղում է ինձ առաջ: Բայց ինչպե՞ս հանդիպեմ նրան: Տան հասցեն չգիտեմ, չգիտեմ որտեղ է աշխատում կամ սովորում: Նույնիսկ անունը չգիտեմ: Հանդիպելու նախապայմանները սրանք են: Բայց պետք են նախապայմաննե՞ր: Իսկապես պե՞տք են: Չգիտեմ, չեմ կարող ասել: Երբեմն թվում է՝ պետք են, երբեմն՝ չէ: Է՜հ, շատ լրջացա, ավելի լավ է գնամ հերթապահելու: Տիկին Փառանձեմը խնդրեց, որ այսօր, փոխարինեմ իրեն. իզուր տեղը մերժեցի:

Պետք է գնալ, չէ, գրպաններումս մկներ են խաղում: Երեք զույգ անչափ գուլպա եմ գնել: Երեք զույգը՝ 30 ռուբլի: Թանկ է, գրողն անիծի այդ դալալներին: Երկու հերթապահությունը մի զույգ գուլպա: Ու գնում եմ տիկին Փառանձեմին փոխարինելու:

Ուշ երեկոյան հերթապահ բուժքույրը արթնացնում է: Նույն այն բուժքույրը: Քնաթաթախ վեր եմ կենում:

- Հիվա՞նդ կա:

- Այո՛, սրտի հիվանդ է,- ու խորամանկ ժպտում է: Իսկ ես ոչինչ չեմ հասկանում:

- Հասցեն տուր:

- Հեռախոսով էլ կարող ես դեղեր նշանակել:

Ես դժգոհ պառկում եմ մահճակալին: Կատակի ժամանակ է գտել:

- Հարսնացուդ է զանգահարել, գնա հեռախոսի մոտ:

Ես ընթացքից արագություն եմ վերցնում:

- Ալո, ո՞վ է խոսողը:

Պատասխանի փոխարեն հեռախոսափողը միալար կրկնում է.

- Տո՜ւ, տո՜ւ...

- Լսիր, Մանուշ,- դիմում եմ բուժքրոջը,- ո՞վ էր զանգահարել ինձ:

- Ասացի, չէ՞, հարսնացուդ:

- Նա ի՞նքն ասաց:

- Ձայնից ճանաչեցի:

- Տարօրինակ է, ինչո՞ւ է հեռախոսը ցած դրել:

Դժգոհ վերադառնում եմ սենյակ:

Քիչ հետո ընդունում եմ կանչ ու գնում շտապօգնության: Հինգ տարեկան մի սիրուն աղջիկ ուշաթափվել էր: Սպազմոֆիլիա: Անգինայից երեխայի ջերմությունը բարձրացել էր և փոքրիկ օրգանիզմը չէր դիմացել: Աստվա՜ծ, ինչպես էր երեխայի պապը պատեպատ ընկնում, անօգնական, չգիտեր, թե ինչ անի: Գրկել էր երեխային ու միայն մրմնջում էր՝ Անուշ, Անուշ: Իսկ արտասուքները հոսում էին ճերմակ բեղերի ծայրերից: Մի հաղթանդամ երիտասարդ, երևի աղջնակի հայրը, նա այնպիսի հայացք ուղղեց ինձ, կարծես քարացել էր տեղում: Ինձ տեսնելով, կարծես բժշկության աստվածն էր իջել: Կարդիոմին եմ սրսկում ու մաքրում երեխայի աղիքները: Քիչ հետո երեխան բացում է աչքերը ու նվազկոտ ժպտում: Հետո քնում է: Դեղատոմս եմ գրում ու մի քանի հրահանգներ տալիս, որ գնամ, երբ երիտասարդը բռնում է թևս:

- Բժիշկ, սպասեցեք:

Առաջին անգամ չէ, մարդիկ ցանկանում են երախտահատույց լինել: Նոր եմ նկատում, որ երիտասարդը հաղթանդամ է, ըմբշամարտիկի կազմվածքով՝ լայն թիկունք, հաստարմատ վիզ և ջարդված ականջներ:

- Գոնե մի բաժակ կոնյակ, բժիշկ:

Ես հրաժարվում եմ ու շտապ հրաժեշտ տալիս: Ճանապարհին ես ինձ թեթև եմ զգում: Չգիտեմ, որևէ մեկն այնքան բավականություն ստանո՞ւմ է, որքան բժիշկը: Չէ, երևի: Ինչքա՜ն շնորհակալական հայացքներով ենք վարձատրվում: Ամեն մի հայացքը բանաստեղծությունների մի հատընտիր: Սա էլ Մուշեղի արտահայտությունն է: Նա ծածուկ ոտանավորներ է հորինում և կարծեմ անհաջող:

Վերադարձին հանդիպում ենք «Վոլգա»-ի, որը խենթ արագությամբ բարձրանում էր: Ցանկանում եմ համարը ստուգել, չի հաջողվում: Հարսնացուս է, ենթադրում եմ ես:

- Մի աղջիկ քեզ սպասեց ու գնաց,- շտապօգնության կայանում ասացին ինձ: Ուրեմն նրա «Վոլգան» էր: Ինչո՞ւ է հանդիպումներ որոնում այս առեղծվածային աղջիկը: Հարցն առկախ թողնելով, գնում եմ հաջորդ կանչին:

*  *  *

Իր մասին ոչինչ չի ասում: Նախորդ հանդիպման ժամանակ, չգիտեմ ինչ առիթով, Գյոթեից գերմաներեն հատված արտասանեց ու հավատացրեց, որ օտար լեզուների ինստիտուտում չի սովորում:

- Իսկ ո՞ր ինստիտուտում ես սովորում,- փորձեցի խորամանկել ես:

- Փեսացու, քեզ խորամանկել չի սազում: Եղիր ինչպես կաս:

- Գոնե անունդ իմանամ,- բացականչում եմ ես:

- Անունը պայմանական է, ինչպես կյանքում շատ բաներ: - Ու անսպասելի հարցնում է.- Չես կարծում, որ մենք դառնում ենք մորզեի նշաններ:

- Տեխնիկայի դարում մարդը կորցնում է իր անհատական նկարագիրը. այս ես ուզում ասել: Բայց, սիրելիս, դու այնքան էլ օրիգինալ չես: 

Հարսնացուս ոչինչ չի պատասխանում: Երևի վիրավորվում է իմ խոսքերից:

- Նախ, դու գաղափարական մարդու պոզա մի ընդունիր և հետո էլ ես անկեղծ խոսքերից չեմ վիրավորվում,- կարծես կարդալով մտքերս ասում է նա:

Որոշ ժամանակ լռում ենք: Ես զգում եմ, որ ինչ որ բան է կատարվում հարսնացուիս հետ, բայց չեմ կարողանում գուշակել, թե՝ ինչ:

- Մարդ ծուլամիտ է դարձել, դրա համար էլ հնարում է մտածող մեքենա, որպեսզի մեքենան փոխարինի իրեն:

Ցանկանում եմ առարկել, բայց չի թողնում: Լռում ենք։ Հարսնացուս մտահոգ է: Մութ ստվերներ են սահում դեմքին: Ներքին կռիվն անդրադառնում է մեքենայի արագության վրա: Արդեն դուրս ենք եկել քաղաքից և ազատ-համարձակ սուրում ենք առաջ:

- Ինչո՞ւ է մարդ մարդուն խաբում,- անսպասելի հարցնում է նա:

Հարցական նայում եմ նրան, չիմանալով, թե դեպի ուր է տանում խոսակցությունը:

- Երբևէ հիասթափվե՞լ ես,- նորից է անակնկալ հարց տալիս:

Ես միայն կարողանում եմ ընդհանուր բաներ ասել։

- Երբ մարդ կարող է սիրել ու ատել, նա չի կարող չհիասթափվել: Այդ ապրումները նման են օրգանիզմի ինքնանորացման ընդունակությանը:

Հարսնացուս քմծիծաղ է տալիս իմ պատասխանի վրա:

Մեքենայի հայելու մեջ երևում է գունատ դեմքը: Այդ գունատության ֆոնի վրա ավելի են ընդգծվում սև, խոշոր աչքերը: Վառվում են աչքերը ու չգիտեմ, թե ինչու: Ձեռքս տանում եմ դեպի նա ու կես ճանապարհից ետ քաշում: Ձեռքս դողում է: Գրողը տանի, մի՞թե սիրում եմ նրան: Այս հին հիվանդությունը, որի դեմ դժվար է իմունիտետ ձեռք բերել: Մեքենան առաջ է սուրում՝ մտքերիս պես տենդագին:

- Հարսնացու, ուզում եմ մի խոսք ասել, որ սրանից մեկ միլիոն երկու հազար տարի առաջ իմ նախապապն է ասել:

- Խոսելը մարդու հոգին աղքատացնում է:

- Դու սիրում ես անորոշ վիճակներ:

- Ես չեմ սիրում լուրջ խոսակցությունը: Հայրս սոսկալի լուրջ մարդ է, դրա համար էլ նրա հետ ձանձրանալի է: Երևի ես թեթևասոլիկ եմ:

- Նույնանուն լիցքերը միշտ էլ վանում են իրար:

- Ես չեմ ցանկանում լուրջ լինել:

- Դու լուրջ աղջիկ ես:

Մեքենան կտրուկ արգելակում է.

- Դու գիտես, որ ես աղջիկ չեմ:

Եվ քննող նայում է աչքերիս: Ես նայում եմ նրա աչքերին: Այսպես մի քանի վայրկյան, որ ժամերից էլ երկար է թվում: Մեքենան նորից է շաժվում:

- Դու վճռական մարդ ես:

- Մի՞թե:

- Աչքերդ չխոնարհեցիր:

- Իսկ եթե խոնարհեի՞:

- Ետ քաղաք կվերադառնայի:

Քաղաքից բավականին հեռացել ենք: Արդեն օրը մթնել էր: Ծեր կաղնու տակ բխող աղբյուրի մոտ կանգ ենք առնում: Ես գրկում եմ հարսնացուիս և համբուրում սառը շրթունքները: Նա չի արձագանքում ինձ և դա տարօրինակ է: Նա սառն անտարբերությամբ է ընդունում իմ փաղաքշանքները... Ինչո՞ւ: Անսպասելի տխրում եմ:

... Կեսգիշերին վերադառնում ենք տուն: Քաղաքին չհասած վերջանում է բենզինը: Արդեն բավականին ուշ է, մեքենա չի երևում, որ բենզին խնդրենք: Է՛հ, կամ տունս, կամ կտուրս: Շտապելու ոչ մի տեղ չունեմ: Եվ հաճելի է գիշերը հարսնացուի հետ մեքենայում մնալ: Պառկում եմ ճամփեզրի խոտերին ու տարվում աստղային խոհերով: Կգա ժամանակ, մտածում եմ ես, որ հարսնացուս չի լինի, չեմ լինի ես և չենք զգա աստղերի ցոլքը: Ես այս մտքից ահաբեկված ոտքի եմ կանգնում: Հեռվից փնչալով գալիս է մի ինքնաթափ: Ձեռքս բարձրացնում եմ, և մեքենան կանգնում է:

- Վարպետ, բենզին չունե՞ս:

Վարորդն անխոս իջնում է մեքենայից և կես դույլի չափ բենզին վերցնում: Ապա մոտենում է «Վոլգա»-ին: Ես ցանկանում եմ օգնել, բայց անծանոթ մեքենավարը չի թողնում:

- Ես կանեմ: Իսկ գիշերը աղջկա հետ քաղաքից դուրս գնալը լավ չէ, բժիշկ:

- Շնորհակալություն բարի խորհրդի և երեք ու կես լիտր բենզինի համար,- ասում է հարսնացուս:

- Եղած բենզինը այդ էր,- ատամների արանքից բաց է թողնում վարորդը և նստում մեքենան:

Վարորդի ձայնի մեջ զգացի կարեկցանք հայցող շեշտ և դա ինձ տարօրինակ թվաց:

Հարսնացուս վառում է լույսերը: Եվ ես ճանաչում եմ այն ըմբշամարտիկին, որի աղջիկը ուշաթափվել էր մի քանի օր առաջ:

- «Կարապ» չգնա՞նք:

- «Կարապը» աշխարհիս ամենավատ ռեստորանն է:

- Եթե անգամ այնտեղ աշխատում է աշխարհիս ամենալավ մատուցողը:

- Նա այլևս չկա: Գեղամը մահացել է:

Հարսնացուս ոչինչ չի ասում, միայն վերին շրթունքն աննկատելի դողում է, հետո արտասուքները կախվում են թարթիչներից: Փողոցով անցնողները զարմացած բանիմաց քմծիծաղ են տալիս՝ նրա արտասուքների տակ տեսնելով սիրային սովորական տեսարան: Հարսնացուս ոչինչ չի նկատում: Այդ րոպեին նրա մտքերը Գեղամի հետ էին: Ցրված նստում է ղեկի մոտ և մեքենան գործի գցում: Նա այդ րոպեին միայն մտածում է Գեղամի գերեզմանին այցի գնալու մասին: Ես նույնպես: Անցնում ենք կողքի փողոցը, որտեղ ծաղկի խանութ կա: Խանութի մոտ մեքենան կանգնում է։ Իջնում եմ մեքենայից և մի ծաղկեփունջ վերցնում:

- Գեղամը կարմիր գույնը չի սիրում,- նայելով ձեռքիս կարմիր ծաղիկներին, ասում է հարսնացուս:

Որտեղից գիտի, որ Գեղամը կարմիր գույն չի սիրում:

- Արմինեի արյունը կարմիր էր,- հարցական հայացքիս պատասխանում է նա:

- Գուցե Արմինեն դեռ կենդանի է:

- Թյուրք փաշան սպանել է նրան:

- Այդ մասին Գեղամն անգամ չգիտի:

- Արմինեին սպանել են:

Ոչինչ չեմ պատասխանում՝ վերջին խոսքը կնոջն է պատկանում: Վերադառնում եմ ու վերցնում ճերմակ շուշանների երկու փունջ: Ամբողջ ճանապարհն անցնում ենք լուռ: Մեքենան թողնում ենք գերեզմանոցի դարպասի մոտ ու գլխահակ մոտենում Գեղամի անշուք շիրիմին:

- Թող մենակ մնամ,- ասում է հարսնացուս: Ես վերադառնում եմ մեքենայի մոտ:

Ինչքա՜ն դժվար է մարդում ճանաչելը: Առաջ ես կարող էի կարծել, որ այս ընդգծված մոդայիկ աղջիկը կարող է այսքան զգայուն լինել: Շատ բարդ, անորսալի բնավորություն ունի: Հարափոփոխ տրամադրությունների շրջադարձ թեքումներ: Դժվար է, Աստված վկա, վերծանել նրա բնավորության հիերոգլիֆները:

- Է՛հ, փեսացու, կրկնենք հին ու իմաստուն խոսքը՝ հող էինք ու հող կդառնանք կամ, ինչպես կասեին հին հռոմեացիները՝ օգտագործիր ընձեռած հնարավորությունը:

Հարսնացուս լրիվ կերպարանափոխվել է: Թախիծը տեղի է տվել զրնգուն անհոգությանը: Կին, որ քո տրամադրության տեղատվություններն ու մակընթացությունները չեն ենթարկվում լուսնի ուժերին:

Վերադառնում ենք քաղաք: Ավելի ճիշտ «Կարապ», որ խմենք Գեղամի հոգու հանգստյան համար: Այդ վճիռը կայացնում ենք լուռ համաձայնությամբ: Համաձայնվում ենք նաև նրանում, որ վերջին անգամ ենք գնում «Կարապ» ռեստորանը:

- Փեսացու, հիշո՞ւմ ես, երբ քաղաքից դուրս էինք գնացել, մի բան հարցրիր:

Ես լուռ «այո» եմ ասում:

- Չե՞ք ուզում նույն հարցը տալ:

- Դու արդեն պատասխանել ես հարցին։ Այն օրը, ծեր կաղնու մոտ, իմացա, որ դու ինձ չես սիրում:

- Այո՛, փեսացու, չեմ սիրում:

- Հավատա, անկեղծ եմ ասում, դու շատ լավ մարդ ես: 

- Նման դեպքերում ընդունված է ասել՝ դու լավ, խելոք տղա ես, բայց քեզ չեմ կարող սիրել...

Ես գիտեի, որ ինձ չի սիրում, բայց ինչ որ հույս մղում էր, որ չվհատվեմ: Մանավանդ, որ հարսնացուս, թող այդպես էլ ասեմ, ամեն կերպ ինքն էր հանդիպումներ որոնում: Չնայած ես ինձ նախապատրաստել էի այսպիսի վախճանի, բայց ինչ որ ամայություն է իջնում հոգուս: Կարծես աշխարհը պարպվեց. ամեն ինչ դարձավ անիմաստ և ունայն: Ես արդեն երեսունն անց եմ և արդեն կարողանում եմ գնահատել զգացմունքներս: Այնուամենայնիվ չէի կարծում, որ նրան սիրում եմ այդքան: Բայց ինչո՞ւ ինձ չի սիրում և, չսիրելով հանդերձ, հանդիպումներ է որոնում: Կանացի խա՞ղ տղամարդու գլխին: Ո՛չ, անհավանական է: Ես նրան բավականին ճանաչում եմ, որպեսզի հավատամ նման բանի: Բայց և այնպես ինչո՞ւ չի սիրում: Առեղծվածային այդ հարցին չեմ կարողանում պատասխանել:

- Փեսացու, դու իմ փրկարարն ես: Եթե դու չլինեիր, ես, երևի, ինքնասպանություն կատարեի:

Ես թոթվում եմ ուսերս:

- Իմ ամենամռայլ րոպեներին ես քեզ էի փնտրում: Դու իմ ամենամեծ բարեկամն ես:

Նա սիրել է ուրիշին, երևի հիմա էլ սիրում է,- հանկարծ կայծակում է իմ մտքում: Իսկ ես նրա համար նեցուկ եմ եղել հիասթափության պահին: Ամեն ինչ ինձ համար պարզ է դառնում: Եվ ես չեմ կարողանում զսպել ինձ, որ չհարցնեմ:

- Բայց ինչո՞ւ է նա լքել քեզ:

- Ես չեմ կարող ամուսնանալ նրա հետ:

- Բայց դու սիրում ես նրան:

- Երևի միշտ էլ սիրեմ: Սենտիմենտալ է հնչում: Թող այդպես լինի, բոլորս էլ մի քիչ սենտիմենտալ ենք:

Որոշ ժամանակ չենք խոսում: Զգում եմ, որ ցանկանում է պատմել նրա մասին: Զրույցը շեղելու համար միացնում եմ ռադիոընդունիչը: «Ավե Մարիա»,- վիճակս է ողբում ռադիոընդունիչը:

- Կուզեի՞ր, որ պատմեմ նրա մասին,- ռադիոընդունիչը անջատելով հարցնում է:

- Ասում են, որ ես տակտով մարդ եմ, մանավանդ՝ կանանց հանդեպ:

- Միևնույն է, պիտի պատմեմ: Կարող ես չլսել, բայց ես ուզում եմ պատմել:

Ծուռ մի ժպիտ խախտում է դիմագծերի համաչափությունը: Ժպիտը իրեն չի սազում, այդ նա էլ գիտի, բայց չի կարողանում վանել իրենից:

- Նրան հանդիպել եմ մի տարի առաջ՝ ըմբշամարտերի մրցության ժամանակ: Դիպլոմային աշխատանքիս համար բնորդ էի որոնում: Իսկ նա այնպես լավ էր սազում իմ մտահղացմանը՝ ընդգծված դիմագծեր, մասսիվ ծնոտ, սև, թավ հոնքերի տակ անսպասելի կապույտ աչքեր և ֆիզիկական հսկայական ուժ:

Հենց մարտի ժամանակ որոշում եմ, եթե հաղթի, նկարս լավ է ստացվելու: Բայց հակառակորդը երևի ավելի ուժեղ էր: Մարտը վերջանալուց հետո շտապում եմ կուլիսներ, որ մխիթարեմ նրան: Տարօրինակ է, չէ՞, անծանոթ մի աղջիկ մխիթարում է անծանոթ տղամարդու: Բայց մարտի կարճ րոպեներին ես այնպես հարազատացել էի նրան՝ իմ ապագա կտավում պատկերացնելիք հորը, որ այլ կերպ չէի կարող վարվել:

Ծեծում եմ դուռը, բայց ոչ ոք չի արձագանքում: Մտնում եմ ներս ու նրան տեսնում արտասուքների մեջ: Զավեշտական հուզիչ է տղամարդու լացը, մանավանդ այս մեծ մանուկի,- չկարողանալով թաքցնել խանդաղատանքը,- ասաց հարսնացուս: Ինձ տեսնելուց նա պատեպատ է ընկնում, չի իմանում, թե ինչպես թաքցնի արտասուքները: Նա դժկամորեն է ընդունում առաջարկս: Հավանաբար համաձայնում է, որպեսզի երախտահատույց լինի իմ կարեկցական խոսքերի համար: Պայմանավորվում ենք հանդիպել կիրակի օրերը, որովհետև, ասաց, ինքը ավտովարորդ է և շաբաթվա մնացած օրերին զբաղված է:

Սեանսներից մեկի ժամանակ նրան պատմում եմ ապագա նկարի սյուժեն:

- Բայց ես ամուսնացած չեմ,- բացականչում է նա անկեղծորեն: Գոնե ինձ այդպես թվաց:

- Ինչքան լավ է,- ասում եմ՝ չկարողանալով պահել ուրախությունս:

Հետո... Մի խոսքով...

Հարսնացուս դառը քմծիծաղեց, մի պահ լռեց և շարունակեց.

- Ասում են, որ ես շնորհքով նկարիչ եմ, նույնիսկ ապագա են գուշակում: Երևի նկարը լավ ստացվեց, որովհետև սիրահարված էի:

Հայրը վախվորած իր հուժկու բազուկների մեջ է առել իր երեխային, իսկ կինը երանությամբ հենվել է ամուսնու ուսին: Ինձ ճանաչողները իսկույն կռահում են իմ և նկարի մեջ ժպտացող կնոջ նմանությունը: Մի քանի օր առաջ մայրաքաղաքի պատկերասրահներից մեկը ցանկացել է ձեռք բերել այդ նկարը, նույնիսկ մեծ գումար է առաջարկել, բայց չեմ համաձայնել: Նկարը չափազանց հարազատ է, որպեսզի կարողանամ բաժանվել նրանից:

Որոշ ժամանակ գնում ենք լուռ. հետո հարցնում է.

- Հիշո՞ւմ ես մեր առաջին հանդիպումը՝ շտապօգնության կայանում: Այդ օրը պետք է գնայինք զագս: Հայրս հենց սկզբից չէր խրախուսում մեր մտերմությունը, բայց լռել է: Տնից դուրս գալու ժամանակ հեռախոսը զանգում է: Լինում է այն, ինչին չէի սպասում: Աստվա՜ծ իմ, կարելի՞ է այդքան հանցագործ լինել, այդքան փոքրանալ: Խաբել մեկին, որը...

Ձայնը դողաց: Ես նայեցի նրան. դեմքը նորից էր խաթարվել: Բայց հաջորդ վայրկյանին վերստացավ իր բնական վիճակը:

- Զանգահարողը կինն էր: Աստվա՛ծ վկա, ես կամուսնանայի նրա հետ, եթե ինձ չխաբեր: Ա՜խ, ինչպես կարելի է խաբել...

Հարսնացուս այս խոսքերն այնպես միամիտ-անկեղծորեն ասաց, որ ես ատելություն զգացի այդ երիտասարդի նկատմամբ:

- Ես նրան ճանաչում եմ: Մի քանի օր առաջ հանդիպել ենք նրան, մեզ բենզին տվեց:

- Եվ ինչո՞ւ են տղամարդիկ կարծում, որ տիրելով կնոջ մարմնին, տիրում են նաև հոգուն...

- Նա ձեզ սիրում է, հանուն ձեր սիրո բաժանվել է կնոջից:

- Տղամարդիկ միշտ էլ ուշ են խելոքանում, եթե նրանք կարող են խելոք լինել...

- Ես եղել եմ նրանց տանը, երեխան հիվանդացել էր, իսկ կինը չկար:

Մեքենան արգելակեց. արդեն հասել էինք ռեստորան:

- Գնանք խմենք մեր Գեղամի հիշատակի կենացը:

- Եվ մեր, չէ՞ որ ամեն մեկս յուրովի Գեղամ է...